ماجرای اعطای میزبانی‌ها در قاره آسیا در حال تبدیل شدن به یک ماجرای پیچیده است. از انتخاب کشورهای میزبان در مسابقات انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر تا انتخاب کشورهای میزبان لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۲۱؛ مسابقاتی که میزبانی پنج گروه آن در منطقه غرب به سه کشور عربستان، امارات و هند رسید که سهم عربستان میزبانی از سه گروه بود، اما در پس پرده اعطای این میزبانی‌ها چیست؟
عدم پخش تلویزیونی مسابقات لیگ قهرمانان آسیا در بسیاری از کشورهای خاورمیانه از جمله قطر و امارات، سر و صدای زیادی به پا کرده است. روزنامه الوطن قطر در گزارشی به این مسئله از جهت پخش تلویزیونی پرداخته و سیاست بازاریابی AFC را نقد کرده است، اما این تمام ماجرا نیست. ماجرایی که شباهت زیادی به پرونده میزبانی بحرین دارد که ایران با شکایت از AFC آن را به CAS برده است.
قرارداد شرکت «اسپورت فایو» که حق پخش تلویزیونی، حقوق تجاری و اسپانسری مسابقات AFC را در اختیار داشت، پس از سه دهه در پایان سال ۲۰۲۰ به پایان رسید. کنفدراسیون فوتبال آسیا دو سال پیش از اتمام این قرارداد اقدامات خود را برای معرفی اسپانسر جدیدش انجام داد و با شرکتی به نام «DDMC Fortis» به توافق رسید. شرکتی که تشکیل شده از سوی چینی‌ها (DDMC) و با شراکت یک شرکت سوئیسی (Fortis) است. شرکتی که اکنون با نام «Football Marketing Asia» فعالیت می‌کند و طرف قرارداد با AFC هم چینی‌ها هستند.
درباره این قرارداد در گزارش ۲۹ اکتبر ۲۰۱۸ وب‌سایت بریتانیایی «Inside World Football» که نزدیک به شیخ سلمان است، اعلام شد توافق حاصل شده AFC با شرکت چینی رقم ۳٫۴ میلیارد دلار برای هشت سال است، اما یک هفته بعد و در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۱۸ یی رنتائو، رئیس این شرکت در مصاحبه با روزنامه هنگ‌کنگی «South China Morning Post» این رقم را ۴ میلیارد دلار اعلام کرد. طبق شنیده‌ها این شرکت چینی در قرارداد با کنفدراسیون اعلام کرده توانایی پرداخت بیشتر از ۹۰۰ میلیون دلار در هشت سال را ندارد. یعنی از حرف تا عمل و در روزهایی که AFC از یک توافق تاریخی صحبت می‌کرد، شاید درآمد این کنفدراسیون در دوره هشت ساله ۲۹-۲۰۲۱ نزدیک به ۳٫۱ میلیارد دلار از رقم اعلام شده ابتدایی کمتر باشد.
ارتباط این قرارداد اسپانسری با پخش تلویزیونی مسابقات چیست؟ همچون گذشته فروش پخش تلویزیونی مسابقات به صورت جداگانه است که منطقه غرب و شرق قاره نیز از یکدیگر متمایز می‌شوند. طبق قرارداد قبلی، پخش انحصاری تلویزیونی مسابقات در منطقه غرب در اختیار شبکه «بی‌این اسپورت» قطر بود. به دنبال اختلافات سیاسی عربستان، امارات، بحرین و قطر در اواسط سال ۲۰۱۷، سعودی‌ها در سال ۲۰۱۸ از AFC درخواست کردند تمام مسابقاتی که تیم‌های آنها در سطح قاره در آن شرکت می‌کنند را به صورت زنده از طریق یوتیوب و فیس‌بوک در داخل عربستان پخش کنند. AFC با این درخواست سعودی‌ها موافقت کرد و پذیرش آن نقض قرارداد با شبکه قطری بود که پخش انحصاری تلویزیونی مسابقات را تا پایان سال ۲۰۲۰ در اختیار داشت.
با نزدیک شدن به پایان قرارداد کنفدراسیون فوتبال آسیا با «اسپورت فایو»، دفتر شیخ سلمان بحرینی اعلام می‌کند با درخواست فدراسیون‌های عضو -که فقط عربستان و امارات درخواست کننده بودند- پخش انحصاری تلویزیونی مسابقات کنفدراسیون فوتبال آسیا از شبکه بی‌این اسپورت گرفته خواهد شد. در همین حین عربستانی‌ها پیشنهاد پرداخت سالیانه ۴۰ میلیون دلار برای پخش تلویزیونی مسابقاتی را می‌دهند که در خاک این کشور برگزار می‌شود. مسئله‌ای که باعث می‌شود سعودی‌ها پیشنهاد میزبانی دیدارهای سه گروه لیگ قهرمانان آسیا را که تیم‌های عربستانی در آن حضور داشتند (گروه‌های A و C و D)، ارائه دهند و AFC با اعطای میزبانی به آنها موافقت می‌کند.
در این بین یک شرکت حقوقی سوئیسی که مشاور شیخ سلمان، رئیس بحرینی کنفدراسیون فوتبال آسیاست، پیشنهاد می‌دهد که حق پخش تلویزیونی مسابقات در بازارهای مختلف غرب آسیا به فروش برسد. با این تصور که دیگر کشورها نیز مانند عربستان حاضر به پرداخت مبلغ چند ده میلیون دلاری برای دریافت حق پخش تلویزیونی مسابقات در داخل کشورشان می‌شوند. آنها چشم انداز درآمدی حدود ۸۰۰ میلیون دلار در چهار سال را فقط از طریق فروش جداگانه پخش تلویزیونی مسابقات رسمی AFC در منطقه غرب داشتند، اما در این زمینه ناکام مانده‌اند.
به گزارش نشریات اماراتی AFC پیشنهاد فروش حق پخش تلویزیونی مسابقات لیگ قهرمانان آسیا را به سه شبکه دبی اسپورت، ابوظبی اسپورت و شارجه با مبلغ ۲۷ میلیون دلار را می‌دهد که هیچ‌کدام از این شبکه‌ها حاضر به پرداخت چنین مبلغی نمی‌شوند. در شرایطی که اماراتِ متمول حاضر به قبول پیشنهاد AFC نشده، سایر کشورهای منطقه نیز توانایی پرداخت چنین پولی را نداشتند. سعودی‌ها هم که اقدام به خرید پخش تلویزیونی مسابقات کرده‌اند با محدودیت‌هایی همراه هستند. قرارداد سالیانه ۴۰ میلیون دلاری آنها برای چهار سال فقط برای پخش مسابقات در عربستان است و سعودی‌ها هیچ‌گونه پخش ماهواره‌ای و بین‌المللی ندارند. به همین دلیل مسابقات سه گروه A و C و D لیگ قهرمانان آسیا که میزبانی آنها را عربستان به عهده دارد، در دیگر کشورهای منطقه تحت پوشش قرار نگرفت و بالعکس مسابقات گروه‌های B و E که در امارات متحده عربی و هندوستان انجام می‌شوند، در داخل عربستان پوشش تلویزیونی ندارد.
این مسئله باعث شده کنفدراسیون فوتبال آسیا، بازارهای دیگر خود را در غرب آسیا از دست بدهد و این اقدام نه تنها آنها را به درآمد مدنظر نرسانده، بلکه حتی به درآمد سال‌های گذشته این کنفدراسیون آسیب جدی رسانده است. آن هم در شرایطی که قرارداد اسپانسری با چینی‌ها نیز برخلاف اعلام اولیه که ۴ میلیارد دلار اعلام شده بود، با کاهش چشمگیر ۳٫۱ میلیارد دلاری همراه شده و به حدود ۹۰۰ میلیون دلار رسیده است. با توجه به اینکه دفتر دبیرکلی در مالزی و دفتر شیخ سلمان در بحرین تمام اطلاعات مربوط به این قرارداد را نزد خود محفوظ نگه داشته‌اند، حتی تایید همین مبلغ ۹۰۰ میلیون دلاری نیز نمی‌تواند قطعیت داشته باشد.
نکته جالب ماجرا همین جاست که این اقدامات از چشم کمیته اجرایی کنفدراسیون فوتبال آسیا دور نگه داشته شده؛ یعنی قرارداد اسپانسری و معادلات عجیب آن با مشاوره و تایید کمیته اجرایی AFC صورت نگرفته و تمام این اقدامات از سوی دفتر دبیرکلی و با هماهنگی شیخ سلمان اتخاذ شده است. اقدامی که مشابه آن را در اعطای میزبانی دیدارهای انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ در گروه C به بحرین شاهد آن بودیم و داتو ویندزور جان در نامه به فدراسیون فوتبال ایران اعلام کرد که این تصمیم از سوی دفتر دبیرکلی اتخاذ شده است. در حالی که مسئولیت بررسی میزبانی‌ها به عهده کمیته مسابقات بوده و از همین‌رو اعطای این میزبانی به بحرین با تصمیم دفتر دبیرکلی با اعتراض و شکایت ایران در دادگاه حکمیت ورزش (CAS) همراه شد. اقداماتی خودمحور از سوی دفتر دبیرکلی که به نظر می‌رسد کنفدراسیون فوتبال آسیا را از منظر درآمدی، شفافیت کاری و حقوقی وارد بحرانی می‌کند که خروج از آن ساده نخواهد بود.
